ROGROG NE MOU SE KẠUROT NE KORONIVIA

Kan‘ạkiag heta:

Fạu hӓkeaghul ne Churchward Chapel: Ri rot Rotumet ne fu‘ȧk se Rewa Street ‘e Flagstaff, ma he‘ Churchward Chapel, la fạu hӓkeaghul ‘e terȧn Kesmȧs ne fạu te‘is, 2024. Rogrog ne mou se ‘otomis Kạurot te‘is kat po ra la āf‘ȧk se rạu ne pepa la sasapoa, ȧf‘ạkia la se maoen ‘e reko famӧr mamfua mosearis ma ‘el pạu la ӧf.

‘Uạ‘uạ‘ȧk se a‘hӓe pumuet la po la sasapoa rogrog ‘i la fup famӧr ne la fạ‘um, la po la hat ma ‘inea‘ia garue fe‘en ‘on temamfua – ‘oris pilifit se ‘Ạitu ne la‘oag ‘esea ma ‘oris garue. Fup famӧr ne kankanam ‘o la po la kel se hạigarueagat ne a‘sok ‘e hạihanisiga, ma‘ma‘a, huạg toa‘ ma ‘e ‘atakoa ne te‘ ne te ‘i, a‘marȧr ‘e ‘u‘hap ‘es ne‘ne‘ ‘on ‘Ạitu, ma fu‘ạkia ta afagat se famӧr Rotuma.

Tohiạg ne kạurot ta: Te‘is rogrog he uạ ne po ma sasap hün se kạurot ne Koronivia. Kạurot te‘is, ‘aom kạunohoag Rotuạm ne noh ‘e mӓel vạl (8) ta, Makoi ma leu ag‘ạkim se nohoag ne matạ‘ ‘o‘or ta, mӓel siạv ta, ma tӓem se Waila, Davuilevu, Dilkusha, ma Manoca ‘e Nausori.

Sạkiroa, Sasap ma fạ‘iạg ne rogrogo: Iạ ne sasapoa, sạkiroa ma fạ‘ia rogrog ‘i, mou se Ö‘fa ta Mamatuki Itautoka. Rogrogo sạkior, sasap, fȧ‘ ma a‘vȧh ‘e huạl ne Novempa, 2024.

[Mạl ‘i sik ‘e Tisempa 2015 ‘e hanue ta – Manoca, Nausori

As ne Kạurot ta

Temamfuạ ne kamat se kaurot ta noh ‘e lāg pā ne rakot ne mou se Koronivia Research Station ma tӓ iris he‘ạkia ās ne utut ne ‘oris lag pa ta fūue, Koronivia, se kạurot te‘is.

Kamatag ne Kạurot te‘is:

A‘tạu‘ȧk ma kaurot te‘is kamat ‘e laloag ne 1980 (early eighties). Kel te ne maf ‘on Ö‘hӧn ta Fiu Vilson kamat la ‘af‘af ma Fekạu ‘Aiveni Fạtiạki, iạ le‘ rak het ‘e rak Fekạu ta ‘e Davuilevu, leu a‘fuamamạum se hanuạ ‘on ӧ‘ gagaj ruạ‘i ma ro‘ạit‘ạkia ӧ‘hӧn ta ka hạimuạ‘ạkiạg ‘e fӓeag ne Puk Ha‘a. Iris ne tore ne noh ‘elem a‘fại se garuet ne soko ma iris pa ‘es la teag‘esea ‘e terȧn Sapato ma kạunohoag ‘on huȧ‘ Vilsoni. Teag ‘esea te‘ ue‘ie la kạurot heta la fupuen ma kamatan ta la‘la‘ fo‘ou het.

Iris ne kamatan Kạurot ta, Koronivia:

Sạkior tē ne soko, kel‘ȧk ne iris kạunohoag ne mou se kạurot mumuạ pạu ta te‘is:

Kạunohoag ‘on Huȧ‘ a‘u‘ue ta Fạuoro Vilsoni ma Ö‘hӧn ta Fiu;
Kạunohoag ‘on Ö‘hӧn ta ‘Akanisi, ma ‘on le‘ he rua; (Ö‘fa ta sur fakmurim)
Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta ‘Apao Sitiveni ma Ö‘hӧn ta Makarite,
Kạunohoag ‘on Ö‘hӧn ta Mareta Rigamoto (Ö‘fa ta sur fakmurim)
Kạunohoag ‘on Huȧ‘ ta Sokra‘a Motufaga ma Ö‘hӧn ta Makereta
Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Gạrisạu ‘Epeli ma Ö‘hӧn ta Pasepa
Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli ma Ö‘hӧn ta ‘Aliti

Iris ma‘oi garue ‘e lag pa ne rak ta – Koronivia Research Station ma iris ne tore, noh ‘e ut ne kakepem.

A‘fumou‘ȧk ne as ta ma kạurot ta.

‘E reko temamfuạ ne Rot Rotuạm ta pa ‘es la ao selen la fu‘ạkia ta Ri Ha‘at se famӧr Rotuma, a‘fumou‘ȧk la vӓevӓe se Kạumakag Kȧ‘ Pel Hӓk ‘e ut fol ne famӧr Rotuma ‘e Suva noh a‘ti‘ se‘:

Raiwaqa,
Raiwai,
Turạki ma
Rewa Street.

Le‘et ma ne kat noh ra ‘e Raiwaqa, Raiwai ne Turạki, iạ mou se Kạumakag ne Rewa Street. ‘E reko noh vӓevӓe ne famӧr ne mou se Kạumakag ne Rewa Street, iris ne pure vӓevӓe se‘ se kạugarueag riri‘ la po la vavhiạn ‘oris ma‘ma‘opo ma gargarue.

Ma kota kạurot ne Koronivia fū la iạ la kạurot het ‘e kạurot riri‘ ne mou se Kạumakag ne Rewa Street ta ma Rot Rotuạm ta.

Kạunohoag ne Kạurot te‘is

Kạunohoag ne mou se Koronivia ‘e terạni te ‘i, tuk ma hele‘uena ‘e kạunohoag he ōn (6). Ka ‘e laloag ne fạu 50 ne vȧh se‘, kạurot te‘is ‘es famӧr pạu – te‘is kạunohoag ne mou se kạurot ne Koronivia, kamatama ‘e ‘on fu‘ạkiga se terạni te ‘i, 2024: (Paragraphs 6 & 7 below)

Kạunohoag ne noh la‘ mo ‘e kạurot te‘is:

‘E reko ut ne garue, fuạg fak garue (like retirement) ma rue se ut hoi‘ȧk ne famӧr garue e, iris ma‘oi ne mou se kạurot te‘is mosearis, ne la‘aris ma noh ‘e ta ut hoi‘ȧk ‘e Suạv ‘i ma tӧr sio ke kạunohoag he his ne āf‘ȧk sio ‘e fȧn heta:

Huȧ‘ ta Tupou Lạgi ma Ö‘hӧn ta Rosie (Nadawa)
Ö‘fa ta Vamarạsi ma Ö‘hӧn ta Jioje (Farm Road)
Ö‘hӧn ta ‘Akanisi ma ma‘kiạg heta (Kings Road)
Ö‘hӧn ta Surkafa Katafono (Farm Road) / Ö‘hӧn ta Kiji Kafonika ma ‘on fa haharȧg ta (Flagstaff)
Ö‘fa ta Pene Fereti ma Ö‘hӧn ta Lice / Ö‘fa ta Visanti Panapasa (Farm Road)
Ö‘hӧn ta ‘Aliti ‘Isimeli (Manoca, Nausori)

Te‘is kạunohoag ‘atakoa ne mou se kạurot ta ‘e av ‘atakoat vȧh se‘; ma fu‘ȧk vӓevӓe se as ne tekӓet ne iris nohoe:

7.1 Koronivia Research Station:

Huȧ‘ a‘u‘ue ta Fạuoro Vilsoni ma Ö‘hӧn ta Fiu;

Ö‘fa ta Kafoa Fostino ma Ö‘hӧn ta ‘Akanisi,

Ö‘fa ta ‘Apao Sitiveni ma Ö‘hӧn ta Makarite,

Ö‘fa ta Rupeti Rigamoto ma Ö‘hӧn ta Mareta.

7.2 Makoi

Ö‘fa ta ‘Ạisake ma Ö‘hӧn ta Susạu

Ö‘fa ta ‘Oene Fimone ma Ö‘hӧn ta Sarote (Kinoya today)

Ö‘fa ta Feskato‘a ‘Atalifo ma Ö‘hӧn ta Makereta

Ö‘fa ta Lusio (rot Katoliok) ma Ö‘hӧn ta Vamarasi

Ö‘hӧn ta Voi Lagi ma kạunohoag ta

7.3 Mӓel Siạv ta:

Ö‘hӧn ta Lie Mesulame ma kạunohoag ta

Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli ma Ö‘hӧn ta ‘Aliti (Manoca)

Ö‘fa ta Tipo ma Ö‘hӧn ta Sarote

7.4 Matạ‘ ‘o‘or ta, mӓel siạv ta:

Ö‘fa ta Vạtạiki ma Ö‘hӧn ta Pạsimata

Ö‘fa ta ‘Etueti Pili ma Ö‘hӧn ta Ragafuata

Huȧ‘ ta Veragtire ma Ö‘hӧn ta Varorie

Ö‘fa ta Firikesa Fiu ma Ö‘hӧn ta

7.5 Farm Road, Davuilevu:

Huȧ‘ ta: Rạurikue Sanipati ma Ö‘hӧn ta Susana

Huȧ‘ ta: Viki Katafono ma Ö‘hӧn ta Jiurie

Huȧ‘ ta: Sokra‘a Motufaga ma Ö‘hӧn ta Makereta

Huȧ‘ ta: Jioje Suliano ma Ö‘hӧn ta Fanny

Huȧ‘ ta: Mareko ma Ö‘hӧn ta Litu

Ö‘fa ta Jone Fereti ma Ö‘hӧn ta Makereta

Ö‘fa ta Gạrisạu ‘Epeli ma Ö‘hӧn ta Pasepa

Ö‘fa ta Visanti Panapasa ma Ö‘hӧn ta Kijiana

Ö‘fa ta Vamarạsi Fesa‘itu ma Ö‘hӧn ta Jioje

Ö‘fa ta Fại ma Ö‘hӧn ta ‘Akata

Ö‘fa ta Vili ma Ö‘hӧn ta ‘Emeli (la‘ ma noh ‘e Mereke)

Ö‘fa ta Faga Pạu‘u ma Ӧ‘hön ta Sapeta

8.0 Huạ‘i

8.1 Huȧ‘ mumuạ ne mou se kạurot ta:

Huȧ‘ ta: Veragtire Suliano – ta huȧ‘ mumue ta ‘e reko iạ huȧ‘ sokot ‘e av heta‘ag.

Huȧ‘ ta: Fạuoro Vilsoni – sap se fuạg ne huạ‘i ka avat ne ‘on kạunohoag ta tӧg pear ma holieris se Caubati, ma tape‘ma fu‘ȧk la Fumarӓ‘ ne Churchward, iạ sap‘ȧk hoi‘ȧk kạurot ta se Huȧ‘ ta Veragtire Suliano la sok‘ạkia garue fak huạ‘i.

Huȧ‘ ta: Veragtire Suliano

8.2 Huȧ‘ ‘e uạn ka kat po a‘nonojoa ra, ne iris garue fak huȧ‘ se kạurot ta:

Huȧ‘ ta: Sokra‘a Motufaga

Huȧ‘ ta: Rạurikue Sạnipạti

8.3 Huȧ‘ ne sok‘ạkia garue fak huạ‘i

Huȧ‘ ta: Jioje Suliano

Huȧ‘ ta: Jiare Fonmanu (Fekạu ‘e rako te Davuilevu 2024)

Huȧ‘ ta: Vamarạsi Ralifo

Huȧ‘ ta: Tupou Lạgi (2024 – )

‘Akmam‘oi ne garue ao selene ma Fu‘ạkiạg ne Ri Ha‘ ta.

9.1 A‘fumou‘ȧk ne remӧs fo‘ou ta: ‘E reko remӧs fo‘ou te‘, famӧr Rotuma ne noh ‘e Nausori – Suva – Delainavesi, vӓevӓe se kạugarueag / kạumakag 4 – Raiwaqa, Raiwai, Turạki ma Rewa Steet. Fuạg puer ne kạumakag ne Rewa Street mou se Ö‘fa ta Rigamot ma Ö‘hӧn ta Jiuriạ; ma hӧl‘ạkiof fuạg pure se Ö‘fa ta Alfred Tuatoko ma Ö‘hӧn ta Rӓve.

9.2 Hӧl‘ạkiạg ne Fuạg Puer ne kạumakag ne Rewa Street se Koronivia

Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli ma Ö‘hӧn ta ‘Aliti tạria fuạg puer ne Kạumakag ne Rewa Street ta. ‘Is rӓe se mȧür heta ‘e av pạu heta‘ag, ‘on sun pạu ne ao selen ta, la fu‘ạkia Ri Ha‘ ta ma hӧ‘ạkia ne tinạu ‘e togiạg ne pear he ruạ ‘e for ne Ri Ha‘ ta. ‘E av heta‘ag, Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli fu‘ȧk vạhiạ la puer (Manager) se Ri al‘ạkiạg mạnmạn ta (Suva Abattoir) ‘e mӓel siạv (9) ta, ma iạ ma ‘on kạunohoag ta noh ‘e riit ne fu‘ȧk la mou se iạ ne pure ‘e lag pa ta. Taf ne tekӓe ta, ti‘ ne hanue ta, pu‘ata ne ut ta‘ag, garue ne kạurot ne Koronivia, ma Kaumakag ne Rewa Street, sokoaf se tӓea.

9.3 ‘U‘hap ‘es ne‘ne‘ ‘on ‘Ạitu, iạ ‘Ạitut ne a‘potsusun

9.3.1 Gagaja nāam se Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli ta ut tafat ka pu‘ata ma ta nohoag ti‘ut la kạurot ne Koronivia ma Kạumakag ne Rewa Street ta la ‘op ‘op a‘fuamamạu. Terȧn manea‘ ne mou se Rewa Street Day ta, a‘sok se lag pa ta‘ag. Tạumak fak rȧn te‘ ne mou se Kạumakag ne Rewa Street ta a‘sokom se ut te‘is tape‘ma. ‘E loloag ne teag ‘esea ‘og, garue ne a‘potsusunua tela‘a, suạg ke (juice) ma ti (tea & coffee), ma ‘oris sal ta / la‘la‘o, tӧl kikia ‘e kạurot ne Koronivia.

9.3.2 ‘E av ‘esea het ma, fa haharȧg ta Mamatuki Itautoka (early 1980’s) gargarue ‘e ‘on ofes ta ka iạ ne puer se Homeware ‘e Main MH Store rak‘ạkim ne sạspen (huge pot) ti‘ut (ne le‘ mafuet la po la ‘aklo‘ȧk se ‘on laloga), iris tuk vạhiạ tӧg ta se $54.00 ‘esea ma iris la na chance mumue ta se ia. ‘E mone ma tӧg ne te ne av te‘, sạspen ta la tӧg‘ȧk ma la sir ‘e $1,000 ta ‘on togi. Fa haharȧg ta togia ma ‘es‘ao ti‘ fakapạu se garue titi‘ ne sok sok ‘e kạurot ne Koronivia ma Kạumakag ne Rewa Street.

9.3.3 Gagaja nāam ta famӧr ne‘ne‘ ka sosoniạ rạurạut la mou se Kạurot ne Koronivia. Garue ne famӧr ma‘oi hạisamaga e, hele‘uen la te ne hӧ‘ ririfet ka fürmariet se teag‘esea ne kạurot ta. ‘E ta ‘ea ‘ea fak fifis het – too many cooks spoil the soup – ka ‘ạmis ne mou se Kạurot te‘is, hạipoag se‘ ma ta famör fuamamạut, ne ue‘im ta hạikạinagag, hạisoliạg, hạihanisiạg airet, ma garue ‘on ‘Ạitu, tä‘ ma ‘on po la la‘ lelei heta.

Garue titi‘ ne po ma a‘a‘soko:

10.1 Hạiagạiạg maka – ‘e Kạurot riri‘ ne kạumakag ne Rewa Street

Mak ruerue, Mak kȧ‘ pel, Mak hȧ‘ ma hạiagạiạg Nate. Kạurot ne Koronivia vӓevӓe hoi‘ȧk se kạugarueag ri ri‘ ma a‘sokoa ta “charity style fundraising” – mak ruerue, mak hạ‘i / mak kȧ‘ pel ma naag ne ‘oris koroa.

10.2 Te‘ ne kạinag Sal ne ao selen ne mou se kạurot ne Koronivia:

(a) Re fekei ma tӧg‘ạki ‘e te‘ ne gasava:

‘E reko mar ta (starch) kat seminte tӧg‘ȧk ra ‘e koroa, mar ta kop la lol ‘e te‘ ne gasav ‘i. ‘E pӧg ne Rȧn Hӓke, kạurot ta la ‘op se ri ‘on Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli ma Ö‘hӧn ta ‘Aliti la soroa tapiok ta ma loloa mar ta. Mar ta la nig ‘e segseg ne Rȧn Liạm ta ma a‘mamas mea‘mea‘ ‘e laloag ne terȧn ta ma ‘e vạhiạg ne garue, kạurot ta la ‘op hoi‘ȧk ma la soroa ‘a‘an ta ma hạisoligen la re‘ia fekei ta. Ti‘ ne rạu ‘ại (rạu pȧr sa‘moa ta) ne a‘mou rar la kopua fekei ta, rạu 200 se muạ. Ö‘hӧn Tupou Tolo ta a‘mou ‘on ‘on garue he te‘is.

‘E reko garue rạurạut kop la a‘sok, garue fol ‘i kop la sok ‘e av ‘esea het. Sor ne ‘a‘an ta, fạh ne koue ta ma, ‘oi ne niu ta (‘e reko a‘es‘ao‘ȧk kikia foa ‘oiạg niu ka misini kat semin te surum ra). Hō ne lol ta kop la ket le tạn puhrȧk ruạ la su‘ia ‘e reko ēf ta tӓ‘tӓ‘ia ma hō ne lol ta a‘noa‘ia. Fekei ta mir kikia se sạspen ti‘ ta.

Koue ta la lufe‘ ‘e tuạ‘ruạpӧg ta ma hue‘ ‘e us ta. ‘E reko ti‘ ne fekei ta, kop la suạ ‘e nuj kouạ ti‘ fol (3) ne hӓk (4). ‘E mijarȧn ne A‘iạta, ka kota la la‘ la tӧg‘ạkia fekei ta – ut ne a‘mou rak‘ạkim (pre order) ti‘ ne fekei ne la tӧg‘ạki. (MH Suva – 70; CWM – 50; Orders ne ut hoi‘ȧk ‘e Suva ma kạunohoga) ‘Is ho‘im ‘e tӧg‘ȧk fekei ma kota ‘is tak la moseas. Fekei 200 se 500 a‘mou tӧg‘ȧk ‘e te‘ ne gasav ‘i. ‘E av ta‘ag ka ‘is kamat tӧg‘ȧk fekei het ‘e $0.50 ma ‘e vạhiạg fạu ma‘oi ma tög ta jorjor ma hele‘ se $2.00.

A‘potsusun ne tӧg ne tela‘a, niu, suạk ta: ‘A‘ana, kạunohogat leum ma ‘on ‘a‘an usit. Tapiko, a‘mou tag tapiok he hӓk ma tӧg ‘e selen ne kạurot ta. Suạk ta kạunohoag ‘e ‘on rerege fā fā vȧh se irisa. Niu ta: kạunohoga leum ma ho‘am ta niu tạsinit.

(b) Work-a-thon: ‘E reko Koronivia noh ‘el se St Christopher’s Orphanage, ‘ạmis a‘sok se‘ ta work-a-thon het la ao selene. ‘Ạmis haoa ta tapiok rạurạut se kạunohoag ‘on lӓ‘riri‘ kelea ‘e hanisi. ‘Ạmis re se ta kakou uạs lelei het ‘e mijarȧn uạs usut ne garue ta a‘soko. ‘U‘hap hanis ‘on ‘Ạitu mạlua kạugarueag ta ma ‘ạmis kat havei mane‘ȧk ra.

[Work-a-thon ‘e St. Christoher’s Home in Naula, Nakasi]

[St Christopher’s home – lä‘riri‘ fa ta, hạiasoag ma fuạp‘ạkia kāf ne tapiko]

(c) Pledge, hạikir‘ạkiạg ma hạiasoag ne leum ‘e iris hensạsiạg, lӓ‘riri‘ ma kạinag ne noh ‘e muạ.

(d) Bazaar – Rewa Street ӧs se‘ ta Bazaar ti‘ut se Sukuna Park ma Raiwaqa – se mӓrӓ‘ het ne kakepem Ri Rot Katoliko ‘e Raiwaqa (ma ‘on Maketet fu ‘e tekӓe heta ‘e terạni te ‘i) ma agagaf se tampa hӓke ‘e av ta ‘ag. Kạurotut, jio‘ạkia ‘oris ‘afa ‘e te la tӧg‘ạki ma la ȧf‘ȧk se irisa selen ne poom, la hạiasoag se ‘oris nate ne kạurot riri ‘i. (Hạiagạiạg mumuạ ‘e kạurot riri‘ ne Kạumakag ne Rewa Street ma kota jor se Ri Ha‘ ta la hạisor‘ạkiạg ma Kạumakag fol ne tore. Te‘is as ne kạurot riri‘ ne mou se Kạumakag ne Rewa Street ‘e av he ta‘ag: Delainavesi, Samabula, Suva, Reba, Visako, Nadera, Nawanawa, Kinoya, Caubati, Kalabu, ma Koronivia. Ma ‘on ip het (trophy) sap‘ȧk se kạurotut ma ne maro ‘e nate ta)

[Bazaar ne Rewa Street ta a‘sok ‘e Raiwaqa]

[Bazaar ne Rewa street ta a‘sok ‘e Raiwaqa]

(e) Pȧn hạ‘ si‘ ma tӧg‘ȧk:

Hȧ‘ si‘ ne pȧn ma tӧg‘ȧk “Suva Rotuma Project” ma āf‘ȧk tape‘ma mạl ne Ri rotut ne la fu‘ạki.

[Hạ‘ si‘ ne pạni – tög‘ȧk ma hạ‘ạkia ‘e ‘otomis teag‘esea]

(f) Re ‘af ma tӧg‘ȧk:

‘E reko fuamamạu ne tӧg‘ȧk tēet / ao koroa ‘on famӧr Rotuma, ne sok ‘e Suạv ‘i, ‘afa ӧs kikia ma tӧg‘ȧk se iris ne tӓe ‘e taf ta. Le‘et aoa ‘on kạunohoag liạm ne iạ la tӧg‘ạkia ta ‘af sin.

(g) ‘Omoe ‘ihu:

‘Ạmis ‘ih se‘ ta famör ma‘oi ne po la leum la ‘omoe, ōrōr ma hạipoag ma famör hoi‘ȧk, ka na ‘oris koroa se ao mone ne mou se kạurot ta.

[Iris gagaj Rotuạm ne tạria ma a‘sokoa Puk ne ‘ih tēet se ‘omoe ne ao selene]

(h) Tög‘ȧk tē hoi‘ȧk ma Cent-a-vote cards:

Tög‘ȧk Curry ma Roti; Chopsuye ma raisi; Chineses Buns. Ö‘hӧn ne Rotu, Hȧn gagaj ‘on Fekạu Pure, hạiasoag se Ö‘hӧn ‘Aliti ‘Isimeli ma funua roti ma curry ma tög‘ạkia.

Cent-a-vote cards hoa‘ se Jạujiạ Rotuạm ‘e Lepanoni (Lebanon) ma ‘ạmis po ma fakput se $500.00 ‘e cards ‘og.

Kotӓ ma av kaha sorot:

Nono ka ‘is ‘op ma te sạmuga tӓla he‘ạkia. Nono ka rogrog het rak‘ȧk ma la sok‘ȧk ma tӓ‘ ma lamlam pạu ‘ia.

[Hạitạunạ‘iạg ma gat ke av remanea‘ ma kaha]

[Garue ti‘ut ka fuamamạut – Gat ke av ma‘op: ma ‘ate ma kaha]

10.3 Tạumaka (Kȧ‘ pelu) 1980-1995

‘E reko hạiagạiạg maka sok ‘e te‘ ne huạl ‘i, mak fo‘ou ne iris ne a‘mou re toaga, (Ö‘hӧn ta ‘Aliti Williame; Fekạu ‘Emotama Pene; Ö‘fa ta ‘Elaijie Tolo; Huȧ‘ ta Rạurikue Sạnipạti) kop la tạumak mumuạ sin ma kotӓ ho‘af se kạumakag ti‘ ne Rewa Street. A‘luạk mak ‘i soksokom se kạurot ne Koronivia ma kota hoa‘ la tạua se iris ne tore.

Jen ne rere ne hạiagạiga

11.1 La hạiagạiạg ‘e kạurot ri‘ri‘ saghul ma rua (12 cell groups) ka tokana ‘e Kạumakag kȧ‘ pel hӓke. Re re he te‘is sok‘ạkimea ma hele‘um se terạni te ‘i.

Te‘is sạu he his ne mou se ‘otomis kạurot te‘is Koronivia – av het ne hạiagạiạg fak kạumakag häke ma kotä höl‘ȧk se Kạumakag saghul ma rua

Charity King: Ö‘fa ta Kafoa Fostino (Rewa Street)

Charity King: Ö‘fa ta Visanti Panapasa (Rewa Street)

Charity Queen: Ö‘hӧn ta ‘Aliti ‘Isimeli (Rewa Street)

[Sạu hȧn ne Koronivia – ta ‘on rue, Sạu hȧn ne Kalabu ta po‘ia Fạpurou heta]

Charity Nana: Ö‘hӧn ta Susạu ‘Ạisake (Rewa Street)

[Charity Nana Ӧ‘hon ta Susạu ‘Ạisake]

Charity Nana: Ö‘hӧn ta Motofaga Itautoka (Koronivia 2015)

Koronivia Maro – ti‘ ne koroat ne kạurot ne Koronivia fakputu $26,000.

[Kạumakag ne Koronivia – makat ne a‘sok ‘e Charity Nana 2015]

Charity Princess: Hȧn haharȧg ta Christal Suliano (2016) Crown heta mou se kạurot ta. Te‘is kel‘ȧk hȧn ao selen fakmür ta ma kop ma ‘e ag fak fifisi “Koronivia’s candidate is still the reigning princess ……. until the next pageant”

11.2 Manea‘ mạlumu ma mak mạlumu

11.2.1 ‘E 2015 ka kạurot ne gagaj fa ne Koronivia osim ta manea‘ mạlum het, ne he‘ “Pacific Queen Pageant” ma fa sosoneia ma haharȧg ta, tӓ ӧs ma kel‘ạkia hạ‘hạ‘ ma ӧs ӧs ne hạiạn ne ‘ạtmot ne Pasefiạk ta ne iris leum ‘e. Kạurot ta kas rạurạu se kakại rot ne Churchward. Makat ne suạ ‘e avat ne “hạina” la parade, te‘is: “Who let the dogs out!”

11.2.2 ‘E 2016, gagaj fa ne kạurot ne Koronivia a‘sok se‘ ta mak mạlum het “Zorba Greek dance – Aboriginal style”. Iris kas tape‘ma kakại rot ne mou se Churchward.

11.2.3 Koronivia a‘sok se ta manea‘ mạlum het ne mou se haghag mạnmạn ne tӓe ‘e farms. Ma hag mạnmạn te‘ la ‘ifaliạg ‘e ‘oris toto tutu ma la‘ kạl‘ạkia famori ne pӓe ‘e uạn ri ta. Nono ma Ö‘fa ta Jone Fereti, iạ ne ta maf‘ạkia kạmie ta, fu‘ se‘ ma “sanạ‘iof” se kakại rotu. Famori kaha ma ‘oh‘oho ma saosaoa ‘oris ‘efe ‘e reko ‘on mạlumu. Ka ‘e laloag ne ‘ifaliạg te‘ ‘otomis Ö‘fa mafue te‘ Kafoa Fostino ‘on huga kat fürmariạ ra ma roua hag mạnmạn te‘ “in protest as the dog’s action was not part of the approved script.”

[Haghag mạnmạnut ne täe ‘e typical Zoo – manea‘ mạlum het]

Vӓrea‘ het / Fȧg het / Turag het – Battle cry ne Koronivia

“FOR GOD AND FOR KORONIVIA”- “‘E REKO JIHOVA MA KORONIVIA” ma ‘us a‘ruạ se lȧg ta. Tekạim ‘e rogrog ‘on Kitione ne fȧ‘ ‘e Pukut ne he‘ Gagaj Pure 7:18, ne mou se Kitione ‘on fakrava‘ạkiạg ne lelea‘ Mitiani. Te mamfuạ ne mosearis a‘hӓe‘ȧk ne rogrog ma mȧür ‘on Kitione, iạ famorit ne aier‘ȧk ‘on tu‘para (weakness), iạ a‘ne‘ne‘ạkiget se kạurot ta ‘e te‘ ne ava. Rogrog ta kel‘ȧk tape‘ ma, ne huạg vahiạ rӧt‘ȧk te la noh tȧr (patience) ‘on ‘Ạitu, ‘e ‘on he‘oag ne Kitione ma tape‘ma, ‘is famori.

Maja: Rot Hȧn ta, Rot Fā ta ma Haharạgi ma hạiasoag hoi‘ȧk:

13.1 Rot Hȧn ta

Hạina a‘sok ‘atakoa te‘ ne ‘amnȧk ne mou se Rot Hȧn ofrạu ne Churchward. Te‘ ne av ne garue tӧl‘ȧk sio se kạurot ta, ӧ‘ӧ‘fa leuof, iris ma ‘oris kạunohoga la hạiasoag,

[Mak ne mou se Rally – Lä‘riri‘ hạiạn ne Koronivia re ‘u‘ua mak hȧ‘ heta]

13.2 Rot Fa ta

‘E Rally ma‘oi ne rot fa ta, Koronivia a‘sok ‘atakoa te‘ ne ‘amnȧk ne rak‘ạkiof ‘e hạ‘iạg ne mak ne mou se Parofita, Resӧn ne Puk Ha‘a. Iạ ne a‘mou hạ‘ia maka, Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli. Mak ‘atakoa ‘og sasap ma tӓe ‘e Manoca.

13.3 Haharạgi

‘Otomis haharạgi, a‘sok ‘atakoa tape‘ma te‘ ne ‘amnȧk ne mou se haharạgi ‘e ‘otomis kạurot te‘. Fạu his ‘e vạhiạg ne sӓeag ne Ri Ha‘ ta, ‘otomis haharạgi teag‘esea ma haharȧg ne Churchward. Av ‘e ‘on rerege, haharȧg ne Churchward la leuof la ‘ȧp ‘e Manoca ma hạiasoag se garue ne farm ta.

‘E terạni te ‘i, Ö‘hӧn ta Surkafa Katafono a‘es‘ao‘ȧk a‘ti‘ pạu irisa ‘e av ne rot Rȧn Folu ne mou se ‘oris kạunohoag ta. ‘On ‘amnạki la iris la ‘inea te‘ ne te ne soksoko ma la sok‘ạkia garue ne kạurot ta ‘e avat ‘ut‘utum‘og.

13.4 Garue hạiasoag, ne lelea‘ ne kạurot ne Koronivia po ma a‘sokoaf se Garue ofrạu ne Churchward Circuit.

13.4.1 Kạugarueag ne mou se Connexional Plan ne Churchward se fạu 2017 – 2026:

Le‘ ruạ ne kạurot ne Koronivia mou se kạugarueag he te‘is: Ö‘fa ta Murray ‘Isimeli ma Ö‘hӧn ta Surkafa Katafono.

13.4.2 Matạ‘uạg ne Koroa ne Rotu (Treasurer since 2016)

Treasurer ne rotu ‘e 2016 ta ӧs la la‘ manea‘ se Mereke la huạl ōn ma fu‘ȧk se‘ Ö‘hӧn ta Motofaga Itautoka, ne mou se kạurot ne Koronivia, la momon‘ȧk av (relieving capacity). Ma avat ne Treasurer la ‘oe, kat ‘es rogrog fak selen ra ma puku, sap‘ȧk / höl‘ȧk se Ö‘hӧn ta ma ag ke la sạkior ho‘ia rogrog ne mone ma fu‘ȧk a‘fo‘oua, a‘nojoa, huạr‘ạkia rogrog ne mone se kakại rotu ma matạ‘ua puku (started from scratch). Ma Ö‘hӧn ta Motofaga Itautoka sasap la‘ mo se matạ‘uạg ne puk ne mou se Rotu ma hele‘umea se terạni te ‘i.

13.4.3 ‘Io hӧ‘ ma sạkiroa puku (Internal Auditor since 2022)

Kạurot ne Koronivia ‘es vӓeag ‘e sạkior hӧ‘ ne koroa ne kạurotu ma maja.

13.4.4 Commercial Arm / Projects (in 2024)

‘E fạu te‘is, 2024 ka Temamfuạ ne rotu repuer la a‘es‘ao‘ạkia Tutur te‘is Economic sustainability ne mou se ruerue ne fạu saghul ‘i, 2022-2032. Iạ mou se Rot ofrạu ne Fiti ma Rotuma, MCIF la a‘es‘ao‘ạkia pera ma Assets ne mou se rotu la poom ta koroa la a‘huạg se kakại rotu ‘e ao koroa. Churchward fu‘ȧk vạhiạ ta kạugarueagat la garue‘ạkia perat ne tohiof se rirot ta. Kampane fo‘ou te‘is – Churchward Chapel Holding Trust Limited – fu‘ȧk vạhiạ ma Chairman ne trustees leum ‘e Kạurot ne Koronivia.

‘On ruạ ne kạugarueagat – Projects – la fu‘ạkia ri noh ‘on fekạu, huȧ‘ pure, caretaker ma riit se fekạu ma iris ne a‘mou sursurum, ta ạfeset, conference room, Multipurpose court / Car Park. Iris ne mou se kạurot ne Koronivia ne tӓe ‘e kạugarueag te‘is – Ö‘hӧn ta Surkafa Katafono, Ö‘hӧn ta Motofaga Itautoka ma Ö‘fa ta Mamatuki Itautoka.

13.4.5 Kạugarueag ne für‘ȧk resӧn ne terạni (since 2017)

Kạurot ne Koronivia ‘es vӓeag tape‘ma ‘e pạniạg ne “Fӓeag ‘on ‘Ạitu, ‘ou Juj‘ạkiget”. Iạ ne muạ‘ạkia kạugarueag te‘is, Ö‘fa ta Mamatuki Itautoka, ka Ö‘hӧn ta ‘Aliti ‘Isimeli, iạ tӓ hạiasoag se Huȧ‘ Pure ma hat ho‘ia (editing) resӧn ne pȧn vạhiạ ‘e terạni te ‘i.

Afag ma‘oi ne noanoa la sir‘ȧk (Legacies):

14.1 Mafmoea – vek ‘on gagaj fa ne mou se Koronivia:

‘E te‘ ne fạu ‘i, kamatama ‘e avat ne Ri Ha‘ ta ‘on fuạga, ӧ‘ӧ‘fa ne Koronivia ne moseareis, fӓeag pulio la iris la a‘sok la tutur ōn (6) ‘e tutur vạl ne Ri Ha‘ ta la kōp sema ‘e papula ‘e te‘ ne terȧn ne maf moea la hele‘ se ‘on ruạghul (20) ne fạut. ‘E terạni te ‘i, Koronivia a‘sok vạhiạ fạu 39 ‘e fȧv ne papula se Tutur ōn (6) ne Ri Ha‘ ta.

14.2 Maf ne fiạk het $26,000.

‘E Charity Nana ne 2015, kạurot ne Koronivia nā se $26,000 ‘e nate hạiagạiạg ne kạurot saghul ma tā ne tore.

[2015 Charity Nana – Koronivia na se $26,000. Ti‘ ne nate ta $81,685.50]

14.3 Teag‘esea ne kakại rotu

‘E laloag ne av ‘atakoat ne hạigarueag ta sokoe, rer ‘on ‘Ạitu sokoan ma ‘is po la rӓe se helav ne mạurit ne tӓe ‘e Karisto. Kotӓ ma avat ne ‘is ‘iạt makikia la sag hạ‘uen Rȧn Liạm ta la kamatan re fekei ta. ‘Is ‘iạt se Sapato ne hạiagạiạg mak ma nate ta. ‘Is ‘oaf pạu se hạireregat la re te lelei.

14.4 Poag ne Pear ne Rot Uesli ‘e Davuilevu (Farm Road Properties)

Rot Uesli ‘e vӓevӓe ne pear ut ut (5 acres) la famӧr ma‘oi la lisia (lease) ma kạinag Rotuạm ma‘oi lis (lease) pear la noh ma vek sin. Kạunohoag ma‘oi ‘e kạurot ne Koronivia a‘es‘ao‘ạkia ma nohoaris ‘e pear ne rotu.

14.5 Ti‘ ne kạurot ta:

Kal po pạu ra ta av lelei hoi‘ȧk tape‘it ‘e reko hatag ne famori hạitạuạg ma famӧr 120 – ‘e kạunohoag 23 ne mou se kạurot ne Koronivia.

14.6 Kat agtạu ra ma ta a‘ru‘ạkiạg (like accidents) – due to the mighty Hand of God. Av ma‘oi, ‘amis kat mӧs ra ‘e pӧg ‘atakoa ta, hün se re fekei ta, ka kop la ül motoka la tӧg‘ạkia fekei ta ‘e Suva. ‘Os mafa ra‘ra‘ ma ‘e lag sal ta ma hele‘ se avat ne ‘is hele‘ hoi‘ạkie se ‘os hanua la moseas. God’s travel mercy and protection were upon us.

Garue hạiasoag hoi‘ȧk

15.1 La‘ ạsit ma fār het se Dilkusha Home

‘E ta av het, ‘e te‘ ne fạu ‘i, ‘e av manea‘ ne Kesmȧs ta, kạurot ne Koronivia la a‘sok ta ạsit se Deaconess Olivia Nataniela ma lӓ‘riri‘ ne nohoag ta, ma la a‘sokoa ta far tape‘ma se irisa. Kotӓ ma av ‘oaf‘oaf airet se Ö‘hӧn Deaconess ta ma lӓ‘riri‘ ta, ma te‘ ne ‘ạmis ne leuof se lag pā ta ta‘ag.

15.2 Te ag‘esea ne rotu ma Ö‘ӧ‘fa ne mou se kạugarueag ne veko

‘E pure‘agat ne mou se Koronivia, kamatama ‘e av ta‘ag ma hele‘um se ‘on ‘i ‘i, kạugarueag ne mou se veko ma kạurot ne Koronivia la teag‘esea, ‘e avat ma ne garue fu se ta le‘et ne mou se kạurot ta ma iris ne tӓe ‘e kạugarueag ne mou se veko.

15.3 Ȧs ma matạ‘ ne kạunohoag kelea ‘e hanisi

Kạurot ne Koronivia ȧs tape‘ ma se Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Tạusie ma Ö‘hӧn ta Motofaga ne noh ‘e Naulu HART. Ö‘fa ta kat po ra la ruerue a‘fuamamạu (Disabled) ma ‘on hạina ta matạ‘ua ‘on kạunohoag ta, iriạ ma ‘oriạ le‘ fa heta. Terạnit ka Ö‘hӧn ta Motofaga ‘af‘af‘ia (stroke) ma noanoa hele‘ se kạunohoag ta. ‘Ạmis ho‘af Ö‘hӧn ta Motofaga se nohoag ‘on Manager ne Ri Al‘ạkiạg mạnmạnu ma nono ma Ö‘hӧn ta Motofaga a‘u‘uạ ma ag ke la kạurot ta la a‘sokoa ‘on garue fakmür ta. Ka Ö‘fa ta Tạusie sur‘ȧk se Father Law Home ‘e Veisari. Ma avat ne Ö‘fa ta Tạusie noh ‘e Father Law Home, kạurot ne Koronivia ȧs hạisokoag se ia.

15.4 Ȧs ne Kạunohoag ne HART – Lakena, Nausori

‘E ta av het ka Ö‘hӧn ta Kiji ma ‘on fa haharȧg ta noh ‘e tӓeag ma la‘ ạsi sokoaf se iria. Kạunohogat ne noh la‘ mo ‘e tӓeag, Kạunohoag ‘on hạisạsig hete‘, Ö‘hӧn ta Sumasạfu Faktạufon ma Ö‘hӧn ta Rina Faktạufon ma fa haharȧg ta ‘Eliesa Tigarea. ‘E av ma‘oi, la‘ ȧs ta fuạp se iris ‘atakoa ne mou se nohoag ta.

15.5 La‘ Far ‘e av Kesmạsi

Kạurot ne Koronivia ös ma la‘ far se Dilkusha Home ma se Churchward, Suva ‘e av Kesmas ta. Iris la‘ ma suạ mak ne Kesmȧs ta – Carol Singing ma mak ruerue tape‘ma.

[Koronivia la‘ far se Dilkusha, ma la‘ pas se Suva se Churchward]

Temamfuạ sui miạ‘ ‘e av ta‘ag ne hat se Kạurot ne Koronivia ‘e ta av, ne mosearis: Paying Tribute to our fallen heros and heroines in Christ.

16.1 Koronivia Research Station

Kạunohoag ‘on Huȧ‘ a‘u‘ue ta Fạuoro Vilsoni

Ö‘hӧn ta Fiu Vilsoni

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta ‘Apao Sitiveni

Ö‘fa ta ‘Apao Sitiveni
Ö‘hӧn ta Makarite Sitiveni

Kạunohoag ‘on ‘Akanisi / Christian

Ö‘fa ta Kafoa Fostino
Ö‘hӧn ta Rosarina (Rina)

Kạunohoag ‘on Ö‘hӧn ta Marieta Rigamoto

Ö‘fa ta Rupeti Rigamoto

16.2 Mӓel Siạv (9) ta:

Kạunohoag ‘on ‘Aliti ‘Isimeli (Manoca, Nausori)

Ö‘fa ta Tolo Kӓpieni
Ö‘hӧn Tupou Tolo
Ö‘hӧn ta Kiji Itautoka
Ö‘fa ta Jimione
Ö‘fa ta Sạvike ‘Isimeli
Ö‘fa ta ‘Elaijie Kӓpieni
Ö‘hӧn ta Litu Fasala

Kạunohoag ‘on Ö‘hӧn ta Lie (Tiạfu’s mother)

Ö‘hӧn ta Lie

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Tipo (aka mül kia)

Ö‘fa ta Tipo
Ö‘hӧn ta Rejieli

16.3 Mӓel vạl (8) ta Makoi

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Penjamӓne (le‘ ‘on Ö‘fa ta ‘Ạisӓke)

Ö‘fa ta ‘Ạisӓke
Ö‘hӧn ta Susạu
Ö‘fa ta Faga Pạu‘u
Ö‘hӧn ta Sapeta Pạu‘u

Kạunohoag ‘on Ö‘hӧn ta Makereta

Ö‘hӧn ta Makereta
Ö‘fa ta Feskato‘a ‘Atalifo

16.4 Iris ne tӓe ‘e matạ‘ ‘o‘oro

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta ‘Etueti Pili

Ö‘fa ta ‘Etueti Pili
Ö‘hӧn ta Ragafuata Pili

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Vạtạiki

Kạunohoag ‘on Huȧ‘ Veragtire Suliano

Huȧ‘ Veragtire Suliano (ne tӧg ās Gagaj Reauạs)
Ö‘hӧn ta Varorie Suliano

16.5 Farm Road:

Kạunohoag ‘on Surkafa Katafono:

Huȧ‘ a‘u‘ue ta Viki Katafono
Ö‘hӧn ta Jiurie Katafono

Kạunohoag ‘on Pene Fereti

Ö‘fa ta Jone Fereti
Ö‘hӧn ta Makereta Fereti

Kạunohoag ‘on Huȧ‘ Rạurikue Sạnipạti

Huȧ‘ ta Rạurikue Sạnipạti

Kạunohoag ‘on Visanti Panapasa

Ö‘hӧn ta Kijiana Panapasa

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Gạrisạu ‘Epeli

Ö‘hӧn ta Pasepa ‘Epeli

Kạunohoag ‘on Ö‘fa ta Fại

Ö‘fa ta Fại
Ö‘hӧn ta ‘Akata

A‘vạhiạg ne Rogrogo

17.1 Lio ne ‘uạ‘uạ‘ạki

Nonoj la ‘uạ‘uạ‘ȧk se Huȧ‘ a‘u‘ue ta, Fạuoro Vilsoni ma iris ma‘oi hoi‘ȧk ‘e hạiasoag ma sasapoa, a‘nojoa, rak‘ạkia, hanuj‘ạkia, rogrog ne mou se kamkamatag ne kạurot te‘is.

17.2 Lio ne faksoro:

‘Ạmis aier‘ȧk ne ‘e reko kat ‘es rogrog sasap ra ‘e av ‘atakoat ne vȧh se‘, ma ‘e rogrog ne af‘ȧk sio, kepoi ka ma ‘on tēet nonoj la sur‘ȧk, ne la a‘noj, figalelei ma la rak‘ạkim. Kepoi ka as ‘on ta gagajat kat pupuạ ra, figalelei ma la hanis ma rӧt‘ȧk.

Mạl ma‘oi hoi‘ȧk ne sik ‘e laloag ne fạu häekeaghulu (Photo Galary).

Mạlu āf‘ȧk sio ‘e vạhiạg ne ās ne Huȧ‘ ne Koronivia

………………………………

Huȧ‘ Tupou Lagi

(Huȧ‘ ne Kạurot ne Koronivia)

[Haharạgi – Mạl heta sik ‘e Manoca, Nausori – Huȧ‘ Petero Ravai ‘e ‘on laloga]

[Rally – Läriri‘ Hạiạn Haharȧg ta re ‘u ‘a ne mak hạ‘i]

[Animals of the Zoo – ososia la a‘sokoa drama]




[Rally – Läriri‘ Hạiạn Haharȧg ta re ‘u ‘a ne mak hạ‘i]
















[Manea‘ het ne mou se te‘ ne kạinag mạnmạnu]





[Koronivia Break-up Party 2015, vahiag ne Charity Nana, Manoca, Nausori]